Welcome to the Sikh Vichar Manch-Thought Provoking Forum for Justice

 
 
 


Sant Jarnail Singh Bhindranwale rightfully remembered

The SGPC installed the portrait of Sant ji in the historical Sikh Museum at Durbar Sahib (Golden Temple), Sri Amritsar on November 29, 2007

To Know India! Oh! Genocide of Sikhs and Generation Transformation; what are you murmuring? Where, how and by whom? Of minorities including Sikhs in India! Yes; through the so-called Babas-Saints and their henchmen!!! You mean to say in the name of Dharma gurus! Yes; who planned and when? The central agencies entered through Sant Bhindranwale-Taksal; Jarnail Sant Bhindranwale was too late to understand in Punjab; then what happened? Sacrificed! The sacrifice of Sant Jarnail Singh Bhindranwale would never be out of the Sikh history in the context of independent India. The SGPC installed the portrait of Sant ji in the historical Sikh Museum at Durbar Sahib (Golden Temple), Sri Amritsar on November 29, 2007.

Comments by:
Balbir Singh Sooch, Advocate, Ludhiana
Chief and Spokesperson
Sikh Vichar Manch

www.sikhvicharmanch.com
 
P.S:
The life story of Sant Jarnail Singh Bhindranwale is a very painful part of Indian history and nobody could forget it. It shall always remind all the unanswered questions of planned Sikhs Genocide in independent India and to Know India!

http://www.expressindia.com/latest-news/Split-in-SAD-Amritsar/245390/ 
http://www.expressindia.com/latest-news/Bharat-Ko-Jano-2008-on-January-5-and-6/244985/

iswK isafsq `qy iek Jfq:
sMq iBMzrFvfilaF dI ‘sLhfdq’ df aYlfn
bnfm sOVI rfjnIqI qy GuspYT
 

blbIr isMG sUc, aYzvokyt, luiDafxf

sMq iBMzrFvfilaF dI ‘sLhfdq’ df aYlfn bnfm sOVI rfjnIqI qy GuspYT ny iswK jgq ƒ cyqMn kr idwqf hY ikAuNik ies nfl bhuiqaF df nkfb lih igaf hY. ies qoN ieh spwsLt hY ik kYNsr rUpI srkfrI mOjLUdgI qy dKl hmysLf iswK sMsQfvF ivwc bixaf rhygf. awj dmdmI tksfl `c keI aidwK lwqFiKwcU tukVy njLr af rhy hn. ienHF dI bxqr pMjfb dI mOky dI bxI rfjnIqk DVy-vMz nfl imlf ky vI dyKI jf skdI hY. afm afdmI nMU smJx qy smJfAux leI inrpwK ivsLlysLx krnf hI jLrUrI hY. ieh kMm idhfVIdfr qy DiVaF dI iDrF bxy, ijnHF ivc bhuqy lyKk vI sLfml hn, nhIN kr skdy. dmdmI tksfl nMU dUsrIaF iswK sMsQfvF nfl imlf ky vI dyiKaf jf skdf hY. asl mslf srkfrI dKl df hY. ies dKl dy Gwt-vD hox nfl hI iswK sMsQfvF dI idK qy srUp bdl jFdf hY. ies bdldy srUp qoN keI rfjnIiqk lfhf lYNdy hn qy keI nuksfn AuTfAuNdy hn pr ieh kYNsr rUpI srkfrI mOjLUdgI pMQ nMU Dfrimk qOr `qy kmjLor krdI af rhI hY. ies qoN Cutkfrf pfAux leI awgy vI iswKF ny sMGrsL kIqf qy hux vI jLfrI rwKxf pAU. ies sMGrsL dI bxqr kI hoxI cfhIdI hY qy kI hovygI df jvfb smyN dy hwQ-vws hY. hfl dI GVI ies df inrxf krnf sOKI gwl nhIN hY. pr gwdfrF, mIsixaF qy mwkfrF dy ikwsy pRcwlq rihxgy.ieh AusfrU qy cVHdI klf vflI soc bxfAux qy iqafrI krn leI shfeI hox dI idsLf vwl vI kdm ikhf jf skdf hY.

dmdmI tksfl:

tksfl df mqlb hY AuWqm isKXf dyx vflI pfTsLflf; “GVIaY sbd scI tksfl” (jpu).dmdmI tksfl dI sQfpnf gurU goibMd isMG vloN 1704-1705 ivc AudoN kIqI geI sI, jdoN Auh mugLl POjF nfl mukqsr ivKy lVy afKLrI XuwD mgroN kuJ ku smyN leI qlvMzI sfbo ivKy Tihry hoey sn. bfbf dIp isMG ƒ tksfl df pihlf jQydfr mukwrr kIqf igaf sI. bfbf dIp isMG ny aihmd sLfh abdflI dIaF POjF dy kbjLy qoN drbfr sfihb ƒ afjLfd krfAux leI lVdy hoey aMimRqsr nyVy jfn kurbfn kr idwqI sI. ies qrHF tksfl dy pihly jQydfr ny afpxy pivwqr asQfn dI rfKI ihwq afpf vfiraf sI. krIb iek sfl mgroN hI abdflI dy hmly smyN tksfl dy dUjy muKI bfbf gurbKsL isMG ny vI abdflI dI POj nfl lVdy hoey akfl qKLq sfihb dy kol sLhfdq idwqI sI. dmdmI tksfl dI ivsLysL mhwqqf iswKF dIaF muwK sMsQfvF ivc ies leI vI vwD hY ik ies dI sQfpnf Kud gurU goibMd isMG jI ny kIqI hoeI hY. ijs ƒ vI rfjnIqI ivc sRI akfl qKLq sfihb aqy dmdmI tksfl vloN asLIrvfd imilaf hovy Aus rfjnIiqk ivakqI jF iDr dI iswKF ivc Kfs mhwqqf ho jFdI hY. ies leI hI idwlI drbfr iswKF dI rfjnIiqk hsqI ƒ GtfAux leI sRI akfl qKLq sfihb aqy dmdmI tksfl `qy afpxy koJy hmilaF rfhIN ienHF sMsQfvF qoN pRfpq ho rhy afdrsLF ƒ GtfAux leI bVy kmIny qy lukvyN hmly krdf af irhf hY. ijvyN ik ipCly 21 sflF qoN bVy Xojnf-bwD ZMg nfl dmdmI tksfl df iswKF ivc aks GtfAux leI kMm kIqf igaf hY. pr hux dmdmI tksfl dy 14vyN muKI sMq iBMzrFvfilaF dI ‘sLhfdq’ aYlfnx nfl gwdfrF, mIsixaF aqy mwkfrF df nkfb lih igaf hY. ieh smyN dI mMg hY ik aijhy GuwspYTIaF qoN iswK sMsQfvF nMU bcfAux dI koisLs kIqI jfvy.

sRI akfl qKLq sfihb:

sRI akfl qKLq sfihb (akflbuMgf): ies df sbMD akflpurK nfl hY.Auh hsqI, ijs df kdy kfl nhIN, aivnfsLI swqf, “qU akflpurK nfhI isir kflf[” (mfrU solhy m: 1).sRI gurU hirgoibMd sfihb ny sMmq 1665 ivc sRI aMimRqsr hirmMdr (drbfr sfihb) dy sfmHxy iek AuWcf rfjisMGfsn (sLfhI qKLq) iqafr krvfky Aus df nfAuN “akflbuMgf” rwiKaf, ijs QF svyry aqy sMJ ƒ dIvfn lgfky sMgqF ƒ inhfl krdy sn[ akflbuMgf pMQk jQybMdI df kyNdr hY[ pMQ ies QF muwZ qoN gurmqy soDdf hY, ieh gurdÍfrf iswKF df pihlf qKLq hY, iewQy gurU sfihbfn aqy DrmvIr sLhIdF dy ieh sLsqr hn:

1    sLRI sfihb mIrI df gurU hirgoibMd sfihb df[ 2[ sLRI sfihb pIrI df gurU hirgoibMd sfihb df[

3    sLRI sfihb sLRI gurU goibMd isMG jI df[ 4[ sLRI sfihb bfbf buwZf jI df[ 5[ sLRI sfihb BfeI jyTf jI df[

6     sfihb bfbf krm isMG jI sLhId df[

7     sRI sfihb  BfeI AudX isMG jI df, jo dsm pfqsLfh jI dy hjLUrI sn[

8     sLRI sfihb BfeI ibDIcMd jI df[

9      duDfrf KMzf bfbf gurbKLsL isMG jI sLhId df[

10  duDfrf KMzf bfbf dIp isMG jI df[

11   duDfrf KMzf bfbf nOD isMG jI sLhId df[

12  KVg BfeI ivicqR isMG jI df, ijs df qol 10 syr pwkf hY[

13  CIvyN siqgurU dI gurj solF syr pwky dI[ ieh mfqf suMdrI jI ny DrmvIr jwsf isMG ƒ bKLsLI sI[

14  ikRpfn ijhf sLsqR dsqf ipwql, gurU hirgoibMd sfihb jI df[

15  ktfr gurU hirgoibMd sfihb jI df[

16  ktfr bfbf ajIq isMG jI df[

17  ktfr bfbf juJfr isMG jI df[

18  ikRpfn gurU hirgoibMd sfihb jI dI[

19  pysLkbjL gurU hirgoibMd sfihb jI df[

20   pysLkbjL bfbf dIp isMG jI sLhId df[

21  sLsqR ikRpfn ijhf bfbf dIp isMG jI sLhId df[

22  ipsqOl bfbf dIp isMG jI sLhId df[

23 ipsqOl bfbf gurbKLsL isMG jI sLhId df[

24  do qIr dsm pfqsLfh jI dy, ijnHF dI muKI nfl iek iek qolf sonf hY[

25  KMzf drmXfnf bfbf dIp isMG jI df[

26  do ikRpfnF bfbf dIp isMG jI dIaF[

27  do Coty KMzy bfbf dIp isMG jI dy[

28  cwkr bfbf dIp isMG jI df[

29   cwkr Cotf bfbf dIp isMG jI df[

30  cwkr bfbf dIp isMG jI dy sIs sjfAux df!

31 afnMdpur ivc Auh asQfn, ijs QF bYTky dsmysL ny nOmy siqgurF df aMiqm sMskfr kIqf, dyKo, afnMdpur[

32  ptny afid gurdÍfiraF ivc BI ies nfAuN dy buMgy hn[

mhfn kosL (iensfeIklopIzIaf afPL iswK iltrycr), pMnf 36,  BfeI kfnH isMG nfBf, BfsLf ivBfg pMjfb (CyvIN vfr 1999)

idwlI drbfr dy iesLfry iswK sMsQFvF ivc bhuqy qF kmjLor, duinafvI pdfrQvfdI soc dy aDIn, JUT df afsrf lYx vfly qy keI QF aprfDI syvfdfr inXuwkq kIqy jFdy hn.sRI akfl qKLq sfihb qoN imlx vfly AupdysL nMU DuMdlf qy byasr krn leI sOVI rfjnIqI df afsrf ilaf jFdf hY.keI iswKF `c Puwt pfAux leI, iswK sMsQfvF dI durvrqoN krky pfpF dy BfgI ho rhy hn.   

Buwlxf nhIN jUn cOrfsI df GwlUGfrf:

iswK kOm dy isrmOr drbfr sfihb aqy bfkI 40 gurU GrF AuWqy qopF qy tYNkF nfl hwlf bol idwqf. iswK kOm df mIrI qy pIrI (Political sovereignty and religiousness) df pRqIk, sRI akfl qKLq Zih ZyrI kr idwqf igaf, krIb ds hjLfr iswK, bIbIaF qy bwcy kql kr idwqy gey, drbfr sfihb qy prkrmf ƒ golIaF nfl ivMnH idwqf igaf, pivwqr srovr lfsLF nfl Br igaf. sRI gurU gRMQ sfihb dIaF bIVF pYrF ivc rolIaF geIaF, qosLf Kfnf luwitaf qy qbfh kIqf igaf, iswK kOm dI ieko iek rYPrYNs lfiebryrI ƒ POjIaF ny luwt ky awg lf idwqI aqy jo iswK ihldf njLr afieaf, Auh BfrqI POjIaF dIaF golIaF df insLfnf bx igaf. ieho kuJ, bfkI gurU GrF nfl vfpiraf.BfrqI POj vloN kIqI qbfhI qy jfnI nuksfn ny iswK ieiqhfs df ies sdI df ieh kflf aiDafie ny iswKF ƒ ieh aihsfs krf idwqf hY ik Bfrq aMdr AunHF df Drm hmysLf leI mihPUjL nhIN hY.

hjLfrF inrdosL XfqrI aqy drbfr sfihb dy krmcfrIaF ƒ afpxy pivwqr asQfn ivc rihMidaF jfn qoN hwQ Doxy pey qy drbfr sfihb dI pivwqrqf ƒ bhuq hI vihsLIafnf,dirMdgI qy by-ieKlfkI vfly rvweIey nfl apivwqr kIqf. drbfr sfihb `qy BfrqI POjIaF ny iqMn sO qoN vI vwD golIaF mfr ky insLfn pfey qy Dfrimk qOr `qy duwK pucfieaf. sYNkVy sflF qoN lgfqfr drbfr sfihb ivc sRI gurU gRMQ sfihb dy lgfqfr lVIvfr ho rhy pfT ivc ivGn pf ky rok idwqf igaf.  drbfr sfihb dI rfKI leI 60-65 isrlwQ joiDaF ny jnrl subyg isMG, sMq jrnYl isMG qy amrIk isMG vrgy sMq ispfhIaF dI kmfn ivc  BfrqI POjIaF ƒ koVm Xfd krf idwqy aqy afp sLhId ho gey.

dmdmI sksfl ny sMq iBMzrFvfly ƒ sLhId aYlfinaf:

imqI 25 meI 2005 nMU dmdmI tksfl jQf iBMzrF dy hYWz kuafrtr gurduafrf gurdrsLn pRkfsL ivKy dmdmI tksfl dy mOjUdf muKI igafnI hrnfm isMG KLflsf iBMzrFvfilaF ny pRYs not vMz ky 21 sfl bfad dmdmI tksfl dy sfbkf muKI sMq jrnYl isMG KLflsf iBMzrFvfilaF ƒ sLhId krfr dy idwqf hY. ibafn ivc ikhf igaf hY ik kihxI krnI dy pwky rhy sMq jrnYl isMG KLflsf, 6 jUn 1984 idn buwDvfr, svyry 8:45 vjy BfrqI POjF nfl jUJdy hoey sRI akfl qKLq dy crnF ivc sLhId ho gey sn. bfbf hrnfm isMG KLflsf dy dsqKqF hyT jfrI ibafn `c sfrIaF iswK jQybMdIaF, iswK sMprdfvF, pMQk rfjsI pfrtIaF, sMq smfj, inhMg jQybMdIaF, iswK stUzYNts PYzrysLnF, sLRomxI kmytI mYNbrF, isMG susfietIaF aqy bfbf Tfkur isMG nfl ipafr rwKx vfly smUh guriswKF, sMq jrnYl isMG KLflsf dy njLdIkI irsLqydfrF smrQkF aqy bfhrly mulkF dIaF smUh iswK sMgqF ƒ apIl kIqI geI hY ik Auh sMq jnrYl isMG KLflsf bfry mhfn hkIkq ƒ pRvfn krn. sLhfdq bfry afpxy mnF `c iksy iksm dI glq PihmI jF Brm, BulyKy nf rwKx.AunHF ikhf ik smUh iswK jgq pMQ dI ivsLfl aqy isDFqk eykqf leI dmdmI tksfl dI agvfeI ivc awgy vDygf. iBMzrFvflf dI ivDvf bIbI pRIqm kOr vI afpxy puwqr ieMdrjIq isMG dy nfl gurduafrf gurdrsLn pRkfsL ivc mOjUd sI.

sMq bfbf igafnI hrnfm isMG KLflsf ny svIkfr kIqf ik bfbf Tfkur isMG smyN-smyN `qy ieh kihMdy rhy hn ik igafnI jrnYl isMG KLflsf cVHdI klf `c hn. bfbf Tfkur isMG dIaF guwJIaF rmjLF, BydF aqy hlImI anuBvF ƒ Auh afp hI jfxdy sn.aKIr ivc dmdmI tksfl dy muKI sMq igafnI hrnfm isMG KLflsf iBMzrFvfilaF ny smUh iswK jgq ƒ apIl kIqI ik gurU arjn dyv jI dy sLhIdI idhfVy aqy jUn 1984 dy GwlUGfry dOrfn sMq jrnYl isMG KLflsf iBMzrFvfilaF dI agvfeI ivc BfeI amrIk isMG, bfbf Tfhrf isMG, jnrl subygL isMG aqy dmdmI tksfl dy jQydfr smyq sLhId isMGF, isMGxIaF aqy bwicaF ƒ sLrDFjlI Byt krn leI 6 jUn 2005 ƒ svyry swq vjy sRI akfl qKLq sfihb phuMcx.

sMq iBMzrFvfilaF dI sLhfdq dy aYlfn df svfgq:

BfeI eIsLr isMG, vwzy spuwqr sMq iBMzrFvfilaF ny ikhf ik bfbf jI vloN cuwky ies dlyrfnf aqy ZukvyN kdm nfl ijQy sMqF dI sLhfdq bfry ivvfd aqy BulyKy sdf leI Kqm ho gey hn, AuQy ies mhfn ieiqhfsk qy Dfrimk sMsQf ivc mukMml isDFqk eykqf aqy Drm pRcfr df sunihrI Xuwg sLurU ho jfvygf. AunHF ikhf ik ijQy iek pfsy bfbf hrnfm isMG ƒ sfry aiDkfr imlx nfl dmdmI tksfl Dfirmk kMmkfr `c nvIN rUh PUkI jfvygI, dUjy pfsy sMq jrnYl isMG KLflsf nfl ivcfrDfrk sFJ vfly sMsfr Br dy iswK hux dmdmI tksfl dI cVHdI kfl leI qnoN-mnoN hr iksm df sihXog dyxgy. AunHF iswK dfnsLvrF ƒ apIl kIqI ik Auh bfbf hrnfm isMG ƒ Ausy qrHF hI ipafr aqy sihXog dyx ijvyN Auh sMq jrnYl isMG ƒ krdy rhy hn. [[[[[[[[[[[[[[[[ AunHF ikhf ik tksfl dy nvyN jQydfr isr vwzIaF ijLMmyvfrIaF afx peIaF hn aqy AumId kIqI jFdI hY ik bfbf hrnfm isMG dmdmI tksfl dIaF sLfndfr rvfieqF ƒ awgy qordy hoey iswK pMQ df mfrg drsLn krngy.AunHF ikhf ik tksfl muKI ny shI PYslf lY ky smUh iswK sMgqF nMU hmysLF leI BMblBUsy ivwcoN kwZ idwqf hY.

ienHF dono ibafnF ivc sFJ njLr afAuNdI hY qy iswtf spsLt inkldf hY ik ipwCly 21 sflF qoN Dfrimk qy mfnisk qOr `qy iswKF df nuksfn hoieaf hY ijs ivc nvIN rUh PUk ky pUrqI kIqI jfvygI.ieh vI vcn idwqf igaf hY ik smUh iswK jgq pMQ dI ivsLfl aqy isDFqk eykqf leI dmdmI tksfl dI agvfeI ivc awgy vDygf.ies sB kuwJ leI hux qk dosLI kOx? ajy inrxf kIqf jfxf bfkI hY. jy ihMdUaF `coN koeI muslmfn Drm apnf lvy qF ies nMU vwzy KLqry dy qOr dyiKaf jFdf hY jy iswK jo 2% hn AunHF dI ivcfrDfrf qy isDFqF `qy hmlf kIqf jFdf hY qF Aus nMU Kqry dy qOr `qy ikAuN nhIN ilaf jFdf?“If out of the Hindu nation some convert to Islam then this is seen as a threat, if the Sikhs who are 2% of the population are attacked ideologically then as to why this is not seen as a threat?”

sOVI rfjnIqI:

srdfr ismrnjIq isMG mfn ny  ikhf ik sLRomxI kmytI vwloN sfkf nIlf qfrf dy sLhIdF dI bxfeI jfx vflI Xfdgfr Zfh idaFgy.  Bfv jo hux qk sLhIdF df apmfn krdy afey hn qy rfjnIqI lfhf lYx qoN ielfvf ijnHF dI sLhIdF nfl vPLfdfrI nhI hY AunHF df ivroD krnf mfn sihb vwloN suBfvk hI sI.s[ mfn ny hor afiKaf ik pRkfsL isMG bfdl aqy bIbI jgIr kOr ny pMQ ƒ Zfh lfeI hY aqy ieh dovyN bwjr kurihqF krn vfly iensfn hn. pr sMq bfbf igafnI hrnfm isMG KLflsf (DuMmF) ny ieh kih ky ik, “sfbkf sMsd mYNbr sRI ismrnjIq isMG mfn ƒ kOm dy ihwqF `c lVfeI lVn leI ilafAux `c sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF df ivsLysL Xogdfn sI. AunHF srdfr mfn dI isPq kridaF ikhf ik AunHF dI pMQ leI kurbfnI vI hY aqy Auh smyN-smyN isr tksfl ƒ sihXog vI idMdy hn”. smJo dmdmI tksfl vwloN hux sfry isafsI aFzy s[ mfn dI JolI ivc hI pf idwqy gey hn. ies sB df pRqIkrm ieh hoieaf ik sLRomxI kmytI ny afpxy mulfjLm BfeI idljIq isMG bydI rfhIN s[ mfn nMU bhuq burf Blf kih ky pRYs rfhIN awg AuWglI qF jo Auh sLhIdF df iekwlf hI vfrsL nf bx bYTy.pr dmdmI tksfl dy muKI bfbf hrnfm isMG DuMmf ny sfrIaF pMQk iDrF ƒ slfh idwqI hY ik sfkf nIlf qfrf ivc sLhId hoey isMG aqy isMGxIaF dI Xfdgfr bxfAuxI cfhIdI hY. iksy iek iDr vloN ‘isafsI lfhy’ leI ies ƒ bxfAux jF dUjI vloN bfad `c ies ƒ Zfhux vrgy ivvfdF qoN bcx leI sfrIaF pMQk iDrF ieh Xfdgfr iml ky Ausfrn.

jUn 1984 dy GwlUGfrf (sfkf nIlf qfrf) dy sLhIdF dI Xfdgfr Ausfrn dy PYsly dy ivroD nMU bhuqI sMjLIdgI nfl nhIN lYxf cfhIdf hY ikAuNik ijs hwQ rfjBfg huMdf hY Auh ieho ijhI sLbdfvlI hI vrqygf. sRI drbfr sfihb kMplYks ivc mInfr-ey-sLhIdF Ausfrn dy kIqy PYsly dI inKyDI kridaF pMjfb dy muK mMqrI kYptn amirMdr isMG ny ikhf, “ies qoN sLRomxI kmytI dy kriqaF-DriqaF dI nfkfrfqmk soc df pqf lwgdf hY. AunHF ny ieh PYslf ilaf hY jdoN rfj awgy vD irhf hY. iesy pRkfr dI sLbdfvlI hI  jdoN s[ pRkfsL isMG bfdl muwK mMqrI sI ny vrqI sI. jdoN Aus ƒ puwiCaf sI ik quhfzI pfrtI jF srkfr BfeI suwKf-ijMdf dI brsI mnfvygI qF Aus ny ikhf sI ik aijhIaF gwlF df hux koeI Pfiedf nhIN, ipCly ƒ Buwl jfxf hI cMgf hY, koeI hor gwl kro. musLkl nfl rfj ivc sLFqI prqx lwgI hY. hor vI hn jo ivroD krky vfh-vfh Kwtx nfl gYr-isWK vot bYNk df lfhf lYxf cfhMudy hn. pr afs hY ik sRImqI sonIaf gFDI dI sRprsqI ivc kMm kr rhI kyNdr srkfr iswKF nfl pihlF qoN hoeIaF qy ho rhIaF vDIkIaF nMU iDafn ivc rKidaF, hfl dI GVI aijhy mOkfpRsqF nMU jldI jldI mMUh nhIN lfvygI BfvyN kyNdrI eyjMjIaF nMU ajy vI nwQ nhIN pfeI geI hY. 

dmdmI tksfl vloN sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF ƒ 21 sfl bfad sLhId krfr idwqy jfx dy kfrnF bfry puwCx `qy  s[ mfn ny ikhf ik dmdmI tksfl `c bYTy kuJ ‘mfmy kYdo’ (eyjMsIaf dy pflqU) afpxI cODr leI sMqF ƒ sLhId nhIN aYlfnx dy rhy sn..  AunHF Xfd krvfieaf ik svrgI bfbf Tfkr isMG ny AunHF (mfn) vloN sMqF ƒ sLhId afKx `qy itwpxI kridaF ieQoN qwk afK idwqf sI ik “mfn qF pfgl ho igaf, Aus dy mUMh `c kIVy pYxgy”. [[[[[[[[[[[ AunHF sRI akfl qKLq sfihb dy jQydfr `qy vI ‘jo boly so inhfl’ mfmly `c vwZI lYx df dosL miVHaf hY. ieh sMq bfbf igafnI hrnfm isMG KLflsf (DuMmF) ny vI mMinaf ik jy kOm `c dmdmI tksfl vloN sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF ƒ 21 sfl qk  sLhId nf krfr idwqy jfx sbMDI, hux qwk koeI BMblBUsf irhf hY qF ies dy vI kuJ kfrn hoxgy.

ieh qF sfbq ho igaf ik sMq jrnYl isMG jI ƒ cVHdI klf ivc kihx qy AunHF dI sLhIdI qoN ienkfrI hox vfly JUTy sfbq ho cuwky hn. pr ieh JUTIaF hsqIaF dI afvfjL hmysLf iswK rfjnIqI ivc gUMjdI rhI ikAuNik ienHF Dfrimk hsqIaF df sbMD iswKF dIaF do vwzIaF Dfrimk sMsQfvF, sRI akfl qKLq sfihb aqy dmdmI tksfl nfl irhf. ieh donoN sMsQfvF rfjnIiqkF leI iswK rfjnIqI ivc AuBfrn leI bhuq vwzf Xogdfn pfAuNdIaF hn qy mjbUrn rfjnIiqk lokF ƒ ienHF JUTIaF Dfrimk hsqIaF dy pYrIN hwQ lfAuxy pYNdy rhy. ieQy iek awKIN izwTf vfikaf Xfd afAuNdf hY ik sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF dy Coty puwqr BfeI ieMdrjIq isMG dy ivafh dI pfrtI df ieMqjLfm dmdmI tksfl vloN vwzI pwDr `qy kIqf hoieaf sI ijQy qkrIbn iswK rfjnIqI nfl juVy, sLhIdF df siqkfr krn vfly qy kihx nMU sLhIdF dI sfr lYx vfly swjn phuMcy hoey sn. ienHF sfiraF ny Aus mOky `qy kfrjkfrI muKI dmdmI tksfl bfbf Tfkur isMG qoN pgVIaF dy rUp ivc isropy ley. Aus vyly jo vI isropf lYx leI bulfieaf jFdf qy bfbf jI sfhmxy pysL huMdf qF isropf lYx qoN pihlF AunHF dy crnIN hwQ lfAuNdf sI BfvyN Aus vyly vI keI ivakqIaF ivc ros sI ik ieh bfbf Tfkur isMG, sMq jI ƒ sLhId aYlfnx ivc ikAuN mwkfrI idKf rhy hn. pr iesdy bfvjUd vI Auh bfbf jI dy crnIN hwQ lf rhy sn aqy isropy dI bKisLsL lY rhy sn. ijnHF ivc s[ ismrnjIq isMG mfn vI sI. ieh sB kuJ dyK ky QoVHy smyN leI sMq iBMzrFvfly dy njLdIk irhf pwqrkfr s[ dlbIr isMG, ipMz gMnf ny dfs ƒ hlUxf dy ky ikhf ik dyK ikvyN “Tfkr isAuN” jdoN pYrIN hwQ lvfAuNdf hY qF mIsxI qy mwkfrI vflI afpxy ichry `qy muskrfht ilafAuNdff hY. s[ dlbIr isMG BfvyN afpxy ipCokV kfrn bhuqf iswKF dI inafrI pihcfx dy hwk ivc nhIN Bugqdf pr Auh bfbf Tfkur isMG ƒ Bolf mMnx leI iblkul hux vI iqafr nhIN hY. s[ dlbIr isMG iswKF qoN amlF `qy pihrf dyx dI hmysLf vwzI afs lfeI rwKdf hY qy ies krky coBF mfrdf rihMdf hY.

iswK rihq mirafdf:

iswK rihq mrXfdf 1931 qoN 1945 qwk 15 sfl iknHF pVHfvF ivcoN lMG ky qy ikMnI imhnq nfl bxI hY. iswK gurU gRMQ sfihb jI dI ivcfrDfrf ƒ snmuwK rwK ky hI afpxy sMskfr ijvyN nfmkrn, imRqk sskfr, anMd kfrj, pfT ikvyN afrMB krnf, hukmnfmf ikvyN lYxf, iswK dI rojLfnf dI rihxI kI hovy afid leI iek jLfbqf hoxf cfhIdf hY.smuwcy pMQ ƒ pMQ pRvfnq rihq mrXfdf lfgU krn dI loV hY qy iswK ivcfr mMc df mwq irhf hY ik hyT ilKq suJfa dI rosLnI ivc qy ibnF gurU gRMQ sfihb dI avwigaf kIiqaF, iswK ivdvfn afpsI sihmqI nfl hr iswK dy Dfrn Xog iswK rihq mrXfdf bxfAux qF iPr hI ies dI AulMGxf krn vfilaF dosLIaF dI igxqI GtfeI jf skdI hY. 

sRI gurU gRMQ sfihb, sMsQfvF qy iswK rihq mrXfdf:

ies gwl qoN munkr nhIN hoieaf jf skdf ik iswKF `c vKryvyN df kfrn sMsQfvF ivc alwg 2 mrXfdf df pRclq hoxf qy ienHF df pRbMD glq hwQF ivc rihxf hY. ies kuqfhI sMbMDI keI vfr iliKaf jf cuwkf hY. iswK Drm dy doKI jdoN Kfs krky kOm gLulfm hovy mrXfdf dI ieksfrqf ilafAux qy iemfndfr pRbMDkF dy hwk ivc nhIN Bugqxgy.

dUsrI gwl mrXfdf `c jfxbuwJ ky vpfrI soc qihq ieMnIaF qruwtIaF rwKIaF hoeIaF hn ik iswKF ƒ aMDivsLvfsI, krmkFzf df DfrnI qy mfnisk rogI bxfieaf jf irhf hY. pr ies df mqlb ieh nhIN hoxf cfhIdf ik ies sB dy muwK kfrn gulfmI nUM Bulf ky, hmysLf afps ivc AulJ ky, dusLmx nUM KusL krn nfl mslf hwl ho irhf hY qy iek dUjy nfl AulJxF hI jLrUrI hY.

Drm, rfjnIqI, lokrfj, qfnfsLfh, rfjy afid ƒ hmysLf iksy nf iksy isstm (ZFcy) dI loV huMdI hY. ies qoN vgYr ieh sB qk phuMc qy smJx leI pYrF hyToN imwtI kwZx vflI gwl hY. hr mMjLl dI nINh huMdI  hY qy hr nINh `qy hI AusfrI huMdI hY iPr hI kuwJ ZFcf njLr afAuNdf hY. cfhy iPr Aus df rUp ikho ijhf hI ikAuN nf hovy. hux swjxf qy dusLmnF ny jfxy- axjfxy iswK Drm dI nINh nUM hwQ pfieaf hoieaf hY. pqf nhIN ikAuN? iswK Drm dIaF sMsQfvF qy mrXfdf smF pf ky hoNd ivc afeIaF hn BfvyN ieh srkfrI hwQF ivc hI hn jo sfnUM pUrn rUp ivc kbUl nhIN hY. kbUl nhIN vflI gwl vI iemndfr hI kih skdy hn pr aijhf kihxf DiVaF dy pwK pUrn vfilaF leI soBf nhIN idMdf. sB kuwJ sRI gurU gRMQ sfihb ivc aMkq kIqf hoxf qy lwBxf sMBv nhIN hY pr pRyrxf jrUr leI jf skdI hY.

sRI gurU gRMQ sfihb sMpUrn qy pivwqr gRMQ hY. iswKF leI iehI pRvfnq hY. ijs qoN brfbrI qy srbq dy Bly df sQfeI sMdysL imldf hY. ies Dfrimk pivwqr gRMQ nUM soDxf jF soD ky dyKx dI gwl iswKF leI munfsb qF kI hoxI hY hor DrmF vfly vI afpxy gRMQF leI svIkfr nhIN kr skdy. ieh gwl Auh qF kr skdy hn ijnHF df Drm kOmFqrI kfnUMnF qy miqaF dI AulGMxf krdf hovy.

ijvyN pivwqr gRMQF `c qbdIlI asMBv hY qy ho hI nhIN skdI pr kfnUMnF qy rUljL (mrXfdf) dI soD ho skdI hY BfvyN AuQy vI ieh kih ky rok hY ik Auh soD sMivDfn dy mUl ZFcy dy iKlfP nf hovy. aml dI gl vwKrI hY ijs vwl sB dIaF njLrF lwgIaF hoeIaF hn. sMivDfn `qy qF pRsLnicMn lwgf hoieaf hY. Dfrmk gRMQ qy kfnUMn ivc aMqr smJdy hoey vI sRI gurU gRMQ sfihb Auqy vI ikMqU-pRMqU krvfieaf jf irhf hY. iswKF dIaF sMsQfvF qy mrXfdf (rUljL) `qy gUVf pRsLnicMn lfAux qy ienHF nUM Zih - ZyrI krn dI sLrfrqI soc nUM nwQ pfAux dI loV hY. pr ieh sLrfrqF AunHF icr cldIaF qy kIqIaF jFdIaF rihxgIaF jdoN qk iswK afpxf vwKrf iKwqf afjfd hsqI vjoN hfsl nhIN kr lYNdy. sLbd-gurU nfl juVn qy Aus dy Aucfrn leI iswK sMsQfvF qy ieksfr mrXfdf dI hmysLf loV hY . pRbMDk Aus mrXfdf dy DfrnI hoxy vI jrUrI hn nhIN qF sfP- suQry pRbMD dI afs nhIN kIqI jf skdI. ies sMbMDI sucyq rihx leI bynqI hI kIqI jf skdI hY. blbIr isMG sUc, aYzvokyt; imqI 02-8-2003.

sMq jrnYl isMG iBMzrFvfly aksr iswKF ƒ Xfd krvfAuNdy rihMdy sn ik iswK Drm dy isDFqF anusfr iswKF kol hiQafr hoxf qy cuwkxf jLrUrI hY aqy Auh sRI gurU goibMd isMG sfihb dy gurU vfk df hvflf idMdy hoey kihMdy sn, ibnF sLsqrF qy kysF qoN mnuwK Byz hY. ies qoN bgLYr mnuwK ƒ kMno PVky ikDry vI iljfieaf jf skdf hY qy ies leI gurU dI hdfieq sI ik sLsqrF qy kysF qoN ibnF iswK AunHF dI hfjLrI nf Bry. sMq jnrYl isMG jI iBMzrFvfly ies gurU Prmfn dI ivafiKaf krdy hoey dwsdy sn ik iswK ny kdI vI sLsqr hmlfvr hox leI jF lokF ƒ duwK phuMcfAux leI nhIN rwKxf hovygf. ieh sLsqr aiqafcfr qoN bcfa aqy AusdI rok krn leI hY. Auh iswKF dy sLsqr rwKx dy sMklp ƒ dysL vloN dysL dI rfKI leI POj ƒ iqafr-br-iqafr rwKx brfbr dwsdy sn. Auh sRI gurU gRMQ sfihb dy hvfly nfl dwsdy sn ik jdoN Gr ƒ awg lwgI hovy kI pfxI leI KUh Ausy vyly hI puwtxf cfhIdf hY? ies leI AunHF df jLor ies gwl `qy sI ik jo sMBfivq gwl leI iqafrI nhIN rwKdy nuksfn KFdy hn. Auh sRI gurU gRMQ sfihb dI iswiKaf anusfr smJfAuNdy sn ik iswK ƒ lVfeI dI qlfsL ivc nhIN rihxf cfhIdf pr ieh vI Xfd krvfAuNdy sn ik jd iensfP lYx dy sfry hIly vsIly PylH ho jfx qF iswK df kMm hiQafr cuwk ky aiqafcfr df sfhmxf krnf hwk bxdf hY. sMq jI qfVnf krdy sn ik Auh sLsqr rwK ky dukfnF luwtxIaF, dukfnF qy GrF ƒ luwtxf aqy DIaF qy BYxF dI bypqI krnI afid dy bhuq briKlfP hn. AunHF df kihxf sI ik ieh vI Gor aprfD hY ik sLsqr pihny hox dy bfvjUd iensfP nf lY skxf.

jUn 1984 ivc BfrqI POjF df sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF ƒ hI mfr mukfAuxf kMm nhIN sI sgoN ies hmly rfhIN gurU goibMd isMG jI dy Auprokq sMklp ƒ qbfh krnf sI. ijs dI pRyrnf iswK Drm qy iswK isDFqF ivcoN imldI hY. pr BfrqI hukmrfn ies gurU dy sMklp ƒ BfrqI rfsLtrvfd leI iek bhuq vwzf Kqrf smJdf hY. ijs df nfmo-insLfn imtfAuxf Auh jLrUrI smJdf hY. pYtIigRAU anusfr, “BfrqI POj drbfr sfihb ivc rfjsI hsqI jF isafsI lihr dbfAux leI dfKl nhIN sI hoeI pr AunHF lokF dy klcr (iswK sMklp, ivcfrDfrf qy isDFqF) ƒ dbfAux leI AunHF dy idl (sRI akfl qKLq sfihb) `qy hmlf krky AunHF dy jjLfbfqF qy svY Brosy `qy swt mfrI hY.”Pettigrew: “The army went into Darbar Sahib not to eliminate a political figure or a political movement but to suppress the culture of a people, to attack their heart, to strike a blow at their spirit and self-confidence.”The Sikhs: Past and Present Vol 7 (1), 1-18, 1997.

GuspYT qy afpsI tkrfE:

iek pfsy ieMdrf gFDI vloN svfl dy jvfb ivc Kud PYlfeIaF aPLvfhF nMU afDfr bxf ky ieh kihxf ik jy pfiksqfn dfavf krdf hY ik iBMzrFvflf ijAuNdf hY qF iPr ‘Buwto’ vI ijAuNdf ikhf jf skdf hY qy dUsry pfsy kuJ aijhy bMidaF ƒ kfbU krnf jo ieh kihMdy rihx ik ‘sMq cVHdIklf ivc hY qy dmdmI tksfl nMU srkfrI eyjMsIaF dI dihsLq hyT rWKxf. iswKF nfl DoKf nhIN hY qF hor kI hY qy sI? 

dmdmI tksfl dy aYkitMg muKI bfbf Tfkur isMG ny sRI akfl qKLq sfihb dy jQydfr igafnI joigMdr isMG vydFqI `qy dosL lfieaf sI ik AunHF ƒ gurmiq df loVINdf igafn hI nhIN hY. ieh dosL AunHF pMjfbI dy iek pwqrkfr ƒ idwqI ieMtrivAU ivc lfieaf hY ijhVI BfeI gurdfs PfAUNzysLn, aMimRqsr vloN ikqfbcy dy rUp ivc CfpI geI hY. ieh iswK sMsQFvF ivc afpsI tkrfE bxfeI rwKx leI bfbf Tfkur isMG qoN lMmf ibafn dvfieaf igaf sI. ies qrHF hI bfdl ny idwlI drbfr dy iesLfry  pihloN hI hor Dfrimk sMsLQfvF `qy kbjLf kr rwiKaf hY.

iesy pRkfr luiDafxy qoN iewk gYr-pysLfvr vkIl ilKdf hY ik  iewQoN qwk ik bdnfm ky[ pI[ aYs[ igwl ny afpxy bMdy iswKI srUp ivwc mihqf cOk hYz kuafrtr dmdmI tksfl ivwc vfVy hoey sn aqy bfbf Tfkur isMG nMU vkq-v-vkq bdnfm inhMg lIzr aqy srkfrI kYt (eyjMt) bfbf ajIq isMG pUhlf gupq qOr `qy zrfieaf Dmkfieaf krdf sI. ieh huxy hI ikvyN pqf lwigaf? pihlF qF bfbf Tfkur isMa jI dy bRhm-igafnI kih ky gux gfey jFdy rhy sn. ieh vI jfnxf jLrUrI hY.

‘mulfkfqF jo gupq nhIN sn’ dy isrlyK hyT jo bIqy idnIN BfrqI jnqf pfrtI dI iek sLfKf afr[aYs[aYs[ vloN gupq gwlbfq df ijLkr hY AuQy ‘iks ny kI ikhf?’ dy Coty isrlyK hyT s[ qyjvMq isMG (gryvfl-nfrMgfvl) luiDafxf ny vI kuJ ikhf, Auh ieho hY, “jo hoieaf Aus ƒ socxf cfhIdf hY. iswK-ieMzttI dI hoNd bxI rhy sLurU qoN awj qwk sfƒ alwg krn vfsqy ieh ikhVI jQybMdI hY. Aus ƒ cYk krnf jLrUrI hY. nfmDfrI, rfDf-suafmI, inrMkfrI, swcf sOdf afid bhuq cMgy ny pr iswKI qoN bhuq dUr jFdy hn”.

Kflsf KMzyDfr, meI 2005, pMnf 28

jdoN s[ qyjvMq isMG nfrMgvfl nfl sMprk kIqf igaf qF Auh mIitMgF ivc ihwsf lYx qoN qF ienkfrI nhIN hoey pr AunHF Auprokq afpxy ibafn nfl asihmqI pRgt kIqI qy ieMnf hI ikhf ik mYN ienHF jQybMdIaF bfry kuJ jfxdf hI nhIN. ies svfl dy jvfb ivc ik ieh quhfzy dmdmI tksfl dy prcy ivc iliKaf igaf hY ies ƒ jldI kIqy JuTlfieaf nhIN jf skdf qF AunHF ieMnf hI ikhf ik ienHF ƒ ilKx qoN kOx rok skdf hY jo mrjLI ilKI jfx”.  dobfrf sMprk krn `qy AunHF isrP ienHF hI ikhf ik mYN ies ibafn bfry ‘KMzyDfr’ dy sMpfdk nfl PLon `qy nhIN iml ky hI gwl krFgf.ieAuN jfpdf hY   sLfied Auh ies ibafn df KMzn vI nhIN krngy.

pr jy ieh ibafn glq Cfipaf hY qF iek gwl sfP njLr afAuNdI hY ik dmdmI tksfl ivc ‘KMzyDfr’ prcf kwZx vfilaF ivc vI AultI idsLf dyx qy dUsrIaF pMQ-ivroDI jQybMdIaF ƒ jfiejL TihrfAux leI bMdy mOjUd hn. sLfied hI ies GuspYT vwl koeI iDafn dyvy. nhIN qF sfP qOr `qy ‘pMQ ivroDIaF’ dI kIqI ies qfrIPL qoN aMdrKfqY Aus vyly vwzy pwDr `qy koeI smJOqf hox df sMkyq imldf hY.pr s[qyjvMq isMG (gryvfl-nfrMgfvl) luiDafxf ieh KusLI nfl svIkfr krdy hn ik AunHF dI vcnvwDqf   bfbf joigMdr isMG jI, bfbf Tfkur isMG jI (kfrjkfrI muKI, dmdmI tksfl) nfl sI ies leI Auh sMq jI nMU sLhId nhIN sn mMndy.s[ qyjvMq isMG nfrMgvfl jI dI ies qoN vwzI pMQ dI syvf qy kmfeI kI ho skdI hY?

iewk sLrDflU sUrq isMG KLflsf, hsnpur (luiDafxf) ny  dwisaf ik iek dPf bfbf Tfkur isMG nfl dmdmI tksfl df kfPlf amrIkf leI iqafrI krI bYTf sI qy acfnk Auh vI AuWQy phuMc igaf qy ikhf ik bfbf jI qusIN dmdmI tksfl dy kfrjkfrI muKI ho qy awgoN amrIkf dIaF sMgqF afp vloN iqMn svfl jLrUr krngIaF iek qF ieh ik sMq jrnYl isMG sLhId hoey hn jF nhIN? jy nhIN qF Auh ikwQy hn? dUsrf svfl, quhfzy nfl Auh kQfvfck nf afAux dy kfrn jLrUr puwCxgy? qy qIsrf svfl Auh ieh vI krngy ik quhfzy nfl kIrqnI jwQf ikAuN nhIN afieaf? bfbf Tfkur isMG ny ieh svfl sux ky koeI AuWqr dyx dI QF sfry kfPly dy pfsport vfps mMgvf ley qy ivdysLI dOrf kYNsl kr idwqf. ies Gtnf kfrn sLrDflU dy dwsx muqfbk bfbf Tfkur isMG iPr do sfl qwk ivdysL nhIN gey aqy dmdmI tksfl jo kfPly ivc sn ivdysL jfx leI iqafr sn myry dusLmx bx gey. ies gwl df mYƒ AudoN pqf lwigaf jdoN sMq jrnYl isMG dy vwzy lVky eIsLr isMG ny dwisaf ik KLflsf jI, “qusIN dmdmI tksfl hnHyr svyr soc smJ ky hI jfieaf kro ikAuNik AuQy quhfzy leI mfhOl TIk nhIN” sMgq Kud PYslf kr skdI hY ik bfbf Tfkur isMG dy afsry ivdysLI dOry krn vfly sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF dI sLhIdI dI scfeI ƒ ikvyN svIkfr kr skdy sn awj cfhy Auh ikMnIaF vI tfhrF mfrdy rihx ik asIN qF pihlF qoN hI sMq jI ƒ sLhId mMndy sF. sUrq isMG KLflsf jI bVy mfx nfl dwsdy hn ik amrIkf dy afKrI jIvn dy dOry smyN bfbf Tfkur isMG 13 idn AunHF dy pirvfr dI bynqI `qy amrIkf ivc AunHF dy invfs asQfn # 3506, Calico Rock Cat, 93313 (USA) `qy rhy sn.

sLrDflU sUrq isMG KLflsf ny vI dwisaf ik bfbf joigMdr isMG jI kihMdy sn ik jy sMq jrnYl isMG sLhId hoey huMdy qF bqOr Aus dy ipqf AunHF ƒ sB qoN vwD duwK hoxf sI pr aijhf nhIN hoieaf. ies leI ies soc ƒ afDfr bxf ky Auh sMq jrnYl isMG jI ƒ cVHdI klf ivc hI dwsdy rhy aqy AunHF dI sLhIdI ƒ pRvfn nf kIqf. iewk mhfn qpwsvI dI soc ieQoN qk hI hoxI, Aus qpwsvI dI mhfnqf `qy pRsLn icMnH qF lfAuNdI hI hY sgoN awgoN leI KojIaF ƒ aijhy ibqfey jIvn ƒ idsLfhIx jIvn kihx qoN koeI rok nhIN skygf. ies nqIjy nfl ies mhfn qpwsvI dI kIqI qpwisaf sLwkI sfbq hI khI jFdI rhygI.

iewk hor nvF sfD ipMz guMmtI (ijLlHf biTMzf) df pRgitaf, qy Aus dI Aumr qF cOKI sI  BfvyN bRfhmxI smrfj dIaF eyjMsIaF kfrn hI, Auh ieh vI pRcfr krdf sI jF ho skdf hY ajy vI hovy ik gurU goibMd isMG jI qF rojL hI Aus kol afAuNdyu hn aqy vfrqflfp krdy hn.ies ‘sMq bfbf guMmtI’ ny afpxy vFg sfrI kOm nMU byvkUP iswD krn leI, BivwK bfxIaF qy kYstF Brvf ky vyycxIaF sLurU krn idwqIaF hn/sn. jo hjfrF dI igxqI ivwc bhuq mihMgIaF amrIkf qy kYnyzf ivwc ivkIaF qy ‘bfby ny ieh vI dwisaf ik ZfeI mhIny qwk sMq iBMzrFvfly icwty GoVy qy cVHky, BfrI POj nfl pMjfb afAux vfly hn. aPsos ik jo  cMgI qrHF jfxdy sn ik sMq iBMzrFvfly qF jUn 1984 ivwc hI sLhId ho cuwky hn, luiDafxy qoN gYr-pysLfvr vkIl qy hor bfby dI dukfndfrI vDfAux leI ipMz guMmtI gey pr bfby dy pKMz df iksy KMzn nf kIqf. iesy pRkfr hI bfbf Tfkur isMG df myl imlfp Aus guMmtI vfly vzyrI Aumr dy sfD nfl sI ijvyN ik iek swjx ny mOky `qy jf ky bfbf Tfkur isMG ƒ Aus guMMmtI vfly sfD ƒ iml ky afAuNdy dyiKaf qy Kud jf ky vI guMmtI vfly sfD nfl mulfkfq kIqI qy 10 rupey Aus ƒ mwQf vI tyikaf. pr isPq isrP eynI hI kIqI ik bfby guMmtI vfly sfD dy pwly hor qF kuJ njLr nhIN afieaf pr AuWQy byrIaF dy byr jLrUr imwTy sn. 

sLrDflU sUrq isMG KLflsf ny ikhf ik mYN afpxy jIvn ivc ivcr irhf koeI aijhf sMq nhIN dyiKaf jo bfbf Tfkur isMG jI dy pYrIN hwQ nf lfAuNdf hovy. pr bfbf joigMdr isMG (ipqf sMq jrnYl isMG jI) aqy bfbf Tfkur isMG iek dUjy qoN pYrIN hwQ nhIN lvfAuNdy sn.  ienHF rfhIN kI iswK isDFqF qy afdrsLF ƒ ipCly smyN srkfr df nuksfn phuMcfAuxf hI insLfnf qF nhIN sI?

sfbkf isMG sfihb jQydfr BfeI jsvIr isMG jI rozy, sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF dI sLhIdI aYlfnx nfl mfXUsI aqy alwg-Qlwg hoey njLr af rhy hn. ieAuN lgdf hY ijvyN AunHF dI iewCf muqfbk BMblBUsf ikAuN nf bixaf irhf? jF ijnHF nfl AunHF dI vcnbwDqf sI, ho skdf hY, AunHF ny hI AunHF qoN mUMh Pyr ilaf hovy qy (sMq) BfeI hrnfm isMG KLflsf ƒ sMq jI ƒ sLhId aYlfnx dI hrI JMzI dy idwqI hovy. awj tkrfE sLRomxI akflI dl (bfdl) qy kFgrs ivc swqf leI pRqwK rUp ivc njLr af irhf hY qy aglIaF coxF qwk ies dI idsLf hor iqwKf rUp aKiqafr krygI. hux qoN hI sLhIdF ƒ snmfny jfx dI dOV afid ies gwl df sMkyq idMdI hY.

bfbf Tfkur isMG ƒ ies qrHF kYdI bxf ky sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF dI sLhIdI ƒ CupfAux nfl, Dfrimk hsqIaF ƒ qy AunHF vloN Drm pRcfr qy aMimRq sMcfr ƒ bdnfm krn dI gwl qF smJ afAuNdI hY. pr aijhy bjLurg qy Dfrimk hsqIaF ƒ hux qwk dihsLq dy mfhOl ivc ikAuN rwiKaf igaf aqy bdnfm nklI inhMg pUhly vrgy ienHF hsqIaF `qy ikvyN Cfey rhy. ies dI qulnf gujrfq dy muslmfnF nfl kIqI jf skdI hY ijnHF ƒ gLYr-kfƒnI ihrfsq ivc rwiKaf igaf aqy jLbfn bMd rwKI rwKx leI mjbUr kIqf igaf. ijs dI AuWc pwDrI pVqfl aYmnYstI ieMtrnYsLnl ny vI mMgI hY.

ies kys dI vI BfrqI eyjMsIaF dy gLYr-kfƒnI vrqy gey hQkMizaF nfl iswK isDFqF qy afdrsLF ƒ phuMcfey nuksfn dI jFc jLrUrI hY. ies nfl bfbf joigMdr isMG jI, bfbf Tfkur isMG jI (kfrjkfrI muKI, dmdmI tksfl) qy sfbkf isMG sfihb jQydfr sRI akfl qKLq sfihb ƒ ikMnI ku mfnisk pIVf ivc rwiKaf igaf ies dI AuWc pwDrI jFc dI mMg Xog hY. ieh sB kuwJ qoN sfP hY ik dmdmI tksfl ivc vI Bfrq dIaF bdnfm KuPIaf eyjMsIaF ny itkfxf bxfieaf hoieaf sI qy hY.

iswK ivcfr mMc vwloN imqI 9 meI 2001 dy Byjy pwqr dy kuwJ aMsL: jo siqkfrXog isMG sfihb igafnI joigMdr isMG jI,jQydfr sRI akfl qKq sfihb, sRI aMimRqsr nMU  spIz post rfhIN Byijaf qy pRYs nMU vI jLfrI kIqf igaf:

“……[ imiQaf nfhI rsnf prs]arQfq: gurmuwK iswK Aus nMU ikhf igaf hY ijsdI jIBf JUT dy nfl qwk nhIN lgdI.[[[[[[[[[[[[[[[[[pr ies sfrI swcfeI dy Ault jFdy hoey, bRhmigafnI kih jFdy bfbf Tfkur isMG jI, aYkitMg muKI dmdmI tksfl kihMdy hn ik “AunHF dy mUMh `c kIVy pYx ijhVy sMq jrnYl isMG nMU sLhId kihMdy hn.”  sMq jI nMU Auh cVHdI klf ivwc ijAuNdf dwsdy hn. isMG sfihb BfeI jsvIr isMG Kflsf sfbkf jQydfr sRI akfl qKq sfihb nMU dfs ny 12 PrvrI 2000 nMU PiqhgVH sfihb ivKy sMqF dy jnm idhfVy `qy bolidaF, sMqF dy sLhId hox qoN Bry iekwT ivwc ienkfr kridaF suixaf hY.

jykr bfbf Tfkur isMG jI sMq iBMrFvfilaF nMU cVHdI klf ivwc kih rhy hn pr jy afAux vfly smyN ivwc jF hux sMgqF sfhmxy sMqF nMU pysL nf kr sky qF kI lok ienHF vrgy mhFpursL (bRhmigafnI qy BfeI jsvIr isMG (sfbkf jQydfr sRI akfl qKq sfihb) nfloN Bfrq srkfr nMU vwD swcf mMinaf krngy ijsny pihlF hI sMqF nMU BfrqI POj vwloN mfiraf igaf aYlfinaf hoieaf hY?[[[[[[[[[[[[[[[  jdo ienHF vwloN JUT qy pihrf dyx sbMDI pUrI jfxkfrI ho jfvygI qF ienHF vwloN afrMBy Kflsf mfrc df Ault asr pYx df pUrf Kqrf bixaf hoieaf hY. ieh kMm ienHF koloN srkfr dobfrf krvfAuxf cfhuMdI hY. ieh jfxy qy axjfxy kr vI rhy hn.afs hY ik BfeI jsvIr isMG aqy dmdmI tksfl sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF nMU sLhId nf mMnx dI bwjr qruwtI nMU dUr krngy qy ienHF rfhIN pMQ nMU ho rhI nfmosLI qoN jLrUr bcfAuxgy qy 20 vIN sdI dy mhfn sMq dI sLhIdI nMU ies qrHF nhIN rolxgy.

sfnMU sLhId sMq qiBMzrFvfilaF dyu aMqm sLbd nhIN Buwlxy cfhIdy: “jdoN BfqrqI POj ny drbfr sfihb aqy akfl qKq sfihb Auqy hmlf kr idwqf qF Kfilsqfn dI nINh rwKI jfvygI” ieh gwl sMq jI aksr ikhf krdy sn. pr jdoN BfrqI POj ny 3 jUn 1984 nMU drbfr sfihb qy hmlf bol idwqf qF AunHF ikhf sI, “ik hux sfnMU vwKry Gr dI loV hY. asIN Bfrq nfl nhIN rih skdy”. ies pwqr df kuwJ ihwsf iewk aMgRyjLI aKLbfr ivc vI Cipaf sI:

‘Include Bhindranwale’s martyrdom issue in May 12 Akal Takht meet’

HT Live Correspondent

Ludhiana, May 9 IN A LETTER TO AKAL TAKHAT Jathedar Joginder Singh Vedanti, the Sikh Vichar Mach has demanded the inclusion of the martyrdom of Jarnail Singh Bhindranwale in the agenda of the meeting to be held on May 12.

In the letter released to the press here today, Manch general secretary Balbir Singh Sooch, while making out the issue concerning the entire Sikh ‘kaum’, urged Jathedar Vedanti to observe Ghalughara Divas on June 6, after due consulations with other Jathedars, clarifying the wrong notions spread about the “Sant” still being alive.

While strongly criticising Baba Thakar Singh of Damdami Taksal and former Akal Takht Jathedar Bhai Jasbir Singh Rode for their failure to declare Bhindranwale a martyr, Mr Sooch alleged both of them were misleading the Sikhs on this issue. “While the entire Sikh world recognises Sant Jarnail Singh Bhindranwale as a martyr, the Taksal leadership is distorting facts at the instance of forces inimical to the interest of the Sikhs,” he alleged.

Accusing the former Akal Takht jathedar of being a “liar” the Manch leader alleged: “I have heard Bhai Jasbir Singh Khalsa publically denying that the sant is a martyr, while addressing a religious gathering at Fatehgarh Sahib, on his birthday on February 12, 2000.”

The Manch has also asked the Takht leadership to come clean on the issue and declare the Sant a martyr.”

iswK ivcfr mMc dy jLbfnI sMq jrnYl isMG jI dI sLlfGf:

Aus Drm dI rfKI leI BfrqI POj nfl twkr leI aqy afpxy 60-65 isrlwQ sfQIaF sxy sLhId ho igaf. Aus suwqI kOm ƒ jgfieaf. Auh kihxI aqy krnI df pUrf sI.

blbIr isMG sUc, aYzvokyt;iswK ivcfr mMc, luiDafxf.

vIhvIN sdI ivc iswK lIzrF dIaF gwdfrIaF kfrn ibprF dI mDolI aqy lfjhIx ho cuwkI iswK kOm ƒ afpxI kurbfnI dy ky afjLfdI df aihsfs idvfieaf aqy kOm ƒ vwzf hlUxf idwqf.

gurBjn isMG igwl, iswK ivcfr mMc, luiDafxf.

(sLhId-iblfs sMq jrnYl isMG –pMnf 36 dUjI vfr sqMbr 2002 `coN ) 

iswK stUzYNts PYzrysLn rijMdr isMG mihqf qy amrjIq isMG cfvlf:

jUn cOrfsI dy GwlUGfrf smyN drbfr sfihb `co sMq jI (lLONgovfl) qy tOhVf sfihb dy jfx qoN kuJ smF pihlF afl ieMzIaf iswK stUzYNts PYzrysLn dy jnrl skwqr hrimMdr isMG sMDU, BfeI mnjIq isMG, rijMdr isMG mihqf qy amrjIq isMG cfvlf vI AuWQy af gey. Auh isroN nMgy sn qy ikRpfnF Auqfr afey sn. AunHF tOhVf sfihb qy sMq jI ƒ ikhf ik Auh POjI aPsrF ƒ kihx ik ieh sLRomxI kmytI dy mulfjLm hn. sMq jI qy tOhVf sfihb ny POjI aPsrF ƒ ikhf ik Auh AunHF ƒ nf mfrn ikAuNik sLRomxI kmytI dy mulfjLm hn. Aus qoN bfad Auh sfzy nfl hI rhy.sMq jI (lONgovfl) qy tOhVf sfihb ƒ gurU rfmdfs invfs dy brFizaF ivc iKlrIaF lfsLF dy ivcoN lY jfieaf igaf. cfry pfsy lhU hI lhU sI, jLKmI krfh rhy sn.

(zfierI dy pMny-102 `coN)

jo kihMdy sn ik BfrqI POj ƒ drbfr sfihb ivc dfKl hox leI sfzI CfqIaF dy AuWpr dI gujrnf hovygf Auh iswKF dIaF lfsLF dIaF CfqIaF qoN hwQ KVHy krky gujrdy hoey jfn bcf ky roNdy kurlfAuNdy qy sihkdy iswKF ƒ Cwz ky POjIaF nfl afpxy afp ƒ surwiKaq QF `qy jfx leI rfjI ho gey sn. 

s[ bfdl dy kfkf jI suKbIr bfdl df kihxf kfPI hwd qk Zukdf hY ik iswK stUzYNts PYzrysLnF df nf hI koeI afDfr qy nf hI ienHF dI loV hY. Aus df PYzrysLn ƒ iesLfrf spwsLt sI ik Auh rfjnIiqk ihwsydfrI ivcoN bhuqI mMg nf krn. ieh suKbIr bfdl vloN socI smJI qy gihrI gwl khI geI hY ikAuNik nf hI PYzrysLnF ivc koeI nOjvfn hn qy nf hI nOjvfnF dI sLRomxI akflI dl (bfdl) muqfbk ienHF dI iksy afjLfdI dy Gol ivc AunHF ƒ koeI loV hY. pr mOkfpRsqI kfrn suKbIr bfdl dI itwpxI dy briKlfP PYzrysLnF df koeI vI numfieMdf mUMh nhIN KolH sikaf. suKbIr bfdl dI ieh itwpxI Aus vyly vI swc ho inwbVdI hY ik jdoN igafnI krqfr isMG ny 1946 ivc iswK stUzYNts PYzrysLn iqafr kIqI sI qF Ausdf insLfnf afjLfdI leI Gflxf krnf sI. awj aijhf eyjMzf bfdl pirvfr koly koeI nhIN aqy Auh PYzrysLnF dI hoNd ƒ hfsohIxf hI smJdy hn qy ies ivc sLfml lokF ny afpxy mfVy ikrdfr kfrn afpxy afp ƒ hux qk hfsohIxI siQqI ivc hI KVHf kIqf hoieaf hY. ienHF ƒ muV afpxy afp ƒ lfmbMd krnf hovygf qF jo ieh sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF dI soc aqy gurbfxI dy mhfn gurvfk anusfr jIvn Zfl ky rfjnIqI krnI iswKx.

pMjfb ivc dilq vrg ivCiVaf iPrdf hY ieh kdI mƒvfdI ƒ Cwz ky kFgrs vwl, kdI kFgrs ƒ Cwz ky mƒvfdIaF vwl dOVdf lMmyN smyN qoN dm qoV irhf hY pr ies ƒ ieMnI soJI af cuwkI hY ik donoN iDrF ivc hI mƒvfd BfrU hY. pr iswK afgUaF ƒ ies dilq vrg ƒ iswK Drm dy isDFqF anusfr afpxy gl nfl lfAux leI ikAuN sLrm mihsUs ho rhIN hY? ienHF jLrUr ikhf jf skdf hY ik iswK afgU iswK Drm dIaF rvfieqF aqy isDFqF dI rwj ky AulMGxf kr rhy hn. ieh Kud dilq vrg vFg kdI kFgrs vwl aqy kdI BfrqI jnqf pfrtI vwl Jukfa bxf ky, qy afpsI Puwt ƒ AuCfl ky swqf dI pRfpqI leI Btkdy rihMdy hn. ienHF ƒ soJI hoxI cfhIdI hY ik ieh iswDy qOr `qyu dilq vrg ƒ afpxy nfl lY ky iswKI isDFqF qy rvfieqF nfl cwlx qy mƒvfdI iDrF qoN iswKI nMU lwg rhy Kory nMU rokx leI ihMmq idKfAux.

awj bxI siQqI qoN ieAuN njLr afAuNdf hY ik ijs kFgrs ny BfrqI jnqf pfrtI dy afsry iswKF dy Dfrimk sQfnF ƒ qihs-nihs kIqf qy nf ibafn krnXog iswK kOm dI bypqI kIqI, AuhI kFgrs awj iswKF dy GVy qy iKlry gruwpF ƒ afpxy gly lfAux dI koisLsL ivc hY. ies rfjnIiqk Kyz ivc jykr iswK s[ ismrnjIq isMG mfn rfhIN iswK isDFqF aqy afdrsLF `qy pihrf idMdy hoey kuJ hfsl kr lYx qF ies ƒ sLwkI rUp nfl nhIN dyiKaf jfxf cfhIdf ikAuNik rvfieqI akflI afgUaF df hux qwk iswKF dIaF mMgF, isDFqF aqy afdrsLF pRqI nFh-pwKI rvweIaf hI irhf hY. awj BfvyN Auh sLhIdF ƒ apnfAux leI ZMkoslf rc rhy hn. ieQy dmdmI tksfl dy nvyN Qfpy muKI bfbf hrnfm isMG KLflsf dI rfie ijLafdf mMnxXog lgdI hY ik sB iDrF ƒ rfjnIqI qoN AuWT ky drbfr sfihb ivc afpsI sihmqI nfl ‘mInfr-ey-sLhIdF’ afid bxf ky AunHF dy pUrinaF `qy cwlx dI pRiqigaf krnI cfhIdI hY. sfvDfnI dI ies leI loV hY ik kFgrs aqy BfrqI jnqf pfrtI mƒvfd df afsrf lY ky hmysLf awgy vDdI hY. ies ivc pihlF vFg Gwt-igxqIaF ƒ kucly jfx df aMdysLf bixaf rihMdf hY qy rhygf.

ieQy iek gwl vrxnXog hY iewkf-duwkf ivhlV iksm dy iswKI isDFqF qy afdrsLF qoN dUr mnmqIey s[ ismrnjIq isMG mfn nfl eykqf krky cwlx dy ivruwD afvfjL kfnfPUsI rfhIN jF hor iswDy jF aiswDy vsIilaF rfhIN AuTfAux qoN bfjL nhIN afAuNdy. jdoN ik vwD qoN vwD AunHF df rol rfjnIqI qoN bfhr KVHy ho ky iek cONkIdfr vFg hokf dyx qoN vwD nhIN hoxf cfhIdf. ‘iswK ivcfr mMc’ ny lgfqfr bqOr cONkIdfr afpxI ijLMmyvfrI bfKUbI inBfeI hY aqy afpxy iKafl hmysLf irkfrz `qy ilaFdy hn kfnfPUsI jF ipwT ipwCy iksy cuglKor vFg BUimkf nhIN inBfeI.

awj sLhIdF ƒ snmfinq krn vfilaF leI sMq jrnYl isMG jI df sMdysL bVf ZukvF hY ijhVf AunHF ny afpxy afKrI plF ivc idwqf jo sMqF nMU puwCy iek svfl dy jvfb vjoN hY, “ik iswK Bfrq nfl rih skdy hn”? qF AunHF df jvfb sI, swcI gwl hY ik hux rihxf aOKf hY. iesy pRkfr hI sRI akfl qKLq sfihb dy Aus vyly dy hYWz gRMQI isMG sfihb igafnI pRIqm isMG jI jo jUn 84 dy POjI hmly dOrfn afpxI izAUtI `qy mOjUd sn ny dwisaf ik sMq iBMzrFvfilaF dy sLhId hox qoN iek idn pihlF ds vjy dy krIb BfrqI POjF dy tYNk prkrmf ivc dfKl hoey aqy “duK BMjnI byrI” qy “sLhId buMgf” vloN lgfqfr tYNkF nfl sfrI rfq golfbfrI huMdI rhI.

igafnI pRIqm isMG jI 4 jUn ƒ sMq jrnYl isMG iBMzrFvfilaF nfl hoeI mulfkfq bfry dwsdy hn ik Auh akfl qKLq sfihb aMdr hI guxguxfAuNdy iPr rhy sn: sUrf so pihcfnIaY ju lrY dIn ky hyq.. purjf purjf kit mrY kbhU n CfzY Kyqu.. “jAu qAu pRym Kylx kf cfAu .. isru Dir qlI glI myrI afAu..”(hrbIr isMG BMvr dI ‘zfierI dy pMny’ ivcoN, sPf 33, qy 129-130)

awj rfjnIqI `c pRvysL hoey BfvyN Auh iswK iksy gut ivc vI bYTy hox kI Auprokq gurbfxI dy vfk anusfr pUry Auqrdy hn? awj sLhIdF ƒ snmfinq krn vfilaF ƒ socxf hovygf ik Auh ies sMdysL dI pflxf krn leI iqafr hn. ijnHF dy aMdroN swcy rUp ivc ‘hF’ inwkldI hY AunHF ƒ iek rfjnIiqk iDr vjoN iswK isDFqF qy afdrsLF ƒ kfiem rwKdy hoey ies sMdysL dI pflxf leI eykqf kr lYxI cfhIdI hY.

 
 
     
 

kithrf
blbIr isMG sUc

 
     
 

ktihrf bol ipaf,
iensfP hMudf dyK ro ipaf,
ijhVf afvy shuM cuwkI jfvy,
ieh kih ky ro ipaf. 

jwj muskrfvy,
pr ktihrf ro ipaf,
ktihrf gUMgf-bolf,
pr iPr vI ro ipaf. 

nf cuwp krfeI,
nf ipwT GsfeI-afeI,
jwj jfxy gUMgf-bolf,
ikAuN ro ipaf??? 

byjfn-byjbfn jLrUr hF,
iesLfrf krn qoN mjLbUr hF,
jwj sfihb nMU ieh kihMdf ro ipaf.

 
 
muwK pMnf  |  aMgryjI aMk  |  sMcflk  |  bfnI  |  ilMk

Copyright © Balbir Singh Sooch, Chief and Spokesperson, Sikh Vichar Manch, Ludhana, Punjab (India)